Tajemnica złotej maczety
źródło: Daniel Koziarski i Wojciech Obremski "Od Nerwosolka do Yansa" czyli 50 komiksów z czasów PRL-u, które musisz przeczytać przed śmiercią"
W drugiej połowie lat 80. pojawiła się seria komiksowa, która wyraźnie odstawała od dotychczasowych schematów PRL-owskiej narracji wojennej. „Tajemnica złotej maczety”, bo o niej mowa, była tytułem nietypowym – zarówno w nazwie, jak i w treści. Zamiast szpiegów czy partyzantów wojennych czytelnicy otrzymali opowieść, która była bliższa przygodzie w stylu filmu wojennego z Hollywood niż oficjalnej wersji historii.
Władysław Krupka (po lewej) oraz Jerzy Wróblewski (po prawej)
Autorem scenariusza był Władysław Krupka, znany przede wszystkim z popularnej serii o Kapitanie Żbiku. Za rysunki zaś odpowiadał Jerzy Wróblewski – jeden z najwybitniejszych polskich ilustratorów komiksowych. Ich wspólne dzieło składa się z sześciu zeszytów, wydanych w latach 1985–1986 przez wydawnictwo „Sport i Turystyka”.
📖 Historia z wojną w tle, ale z przygodą na pierwszym planie
Głównym bohaterem jest pan Witold – starszy mieszkaniec Czarkowa, snujący przed trójką chłopców opowieść o swoich losach z czasów II wojny światowej. Rozpoczyna swoją historię jako pilot broniący nieba nad Warszawą w 1939 roku. Po klęsce wrześniowej trafia do Afryki Północnej, gdzie podejmuje pracę jako lotniczy kurier transportujący owoce.
Jeden z lotów kończy się katastrofą na algierskiej pustyni – i to właśnie tam rozpoczyna się najbardziej egzotyczny wątek historii. Witold poznaje członków lokalnego ruchu oporu przeciw francuskim kolonizatorom i włącza się do ich działań. Tytułowa "złota maczeta" - jej miniaturka - jest jakby jego talizmanem, który otrzymał w nagrodę od ruchu oporu za pomoc w gromienu wroga. Odtąd maczeta zaczyna "chronić" swego nowego właściciela.
Kolejne rozdziały jego wojennej odysei prowadzą go przez Anglię, gdzie zasiada za sterami bombowca, aż po Włochy i Jugosławię, gdzie dołącza do partyzantki Tita. W jednej z akcji zostaje ciężko rany, jednak wierzy iż jego talizman uratował mu życie. Po zakończonej wojnie wraca do kraju i przekazuje talizman lokalnemu muzeum. Gdy po latach maczeta zostaje skradziona, sprawa ta splata się z zakończeniem opowieści Witolda i dodaje historii aurę tajemnicy.
✏️ Mniej propagandy, więcej filmowej przygody
Nie da się ukryć. Propaganda była wszechobecna w komiksach wydawanych w czasach PRL-u. Aczkolwiek jeśli chodzi o serię z maczetą to jest jej zdecydowanie mniej. Właściwie to chyba nikt nie zauważył PRL-owskiego cudu gospodarczego w postaci wybudowanych domów (w części pierwszej) bowiem wszyscy skupiali się na treści aczkolwiek poświęcenia milicjanta w ostatnim zeszycie już nie dało się nie zauważyć. Jednak takich obrazków jest znacznie mniej a czytelnik dostaje dynamiczną i przygodową narrację oraz świat, który bardziej przypomina kino niż kronikę ideologiczną.
Jerzy Wróblewski nadał komiksowi wyjątkowy klimat – dynamiczne rysunki, świetne okładki i kadry przywodzące na myśl filmy sensacyjne z lat 70. i 80. To wszystko sprawia, że seria „Tajemnica złotej maczety” do dziś budzi sentyment, a przy okazji – zasłużony szacunek.
📚 Ciekawostki:
Nakład pierwszego wydania wynosił aż 200 tysięcy egzemplarzy, co mówi samo za siebie. Chyba każdy komiks w obecnych czasach marzyłby o takim nakładzie. Na prośbę czytelników w 1989 roku drugim nakładem przypomniano serię o złotej maczecie jednak tym razem ilość wydrukowanych komiksów była o połowę mniejsza.
Sympatycy serii zapewne ucieszyli się kiedy w 2020 roku nakładem wydawnictwa Ongrys wyszedł komiks autorstwa Artura Ruduchy i Daniela Koziarskiego "Kapitan Szpic i tajemnica starej naczepy" będąca totalną parodią serii o złotej maczecie, utrzymująca klimat komiksu z mocnym przymrużeniem oka. Ci co czytali sześcioodcinkowy komiks na pewno przeglądając komiks o naczepie uśmieją się nie raz.
Choć "Tajemnica złotej maczety" powstała niemal 40 lat temu (1985-1986) jej scenariusz wciąż mógłby z powodzeniem posłużyć jako podstawa do ekranizacji – może tym razem bez milicji, ale z zachowaniem ducha przygody i tajemnicy.